Богословский диалог православных и антихалкидонитов (прошлое — настоящее — будущее): вклад Святой Горы Афон. Часть 1: Предисловие. Введение, гл. 1, пп. 1–3 перевод с новогреческого, предисловие и комментарий
Михаил Андреевич Вишняк, кандидат богословия, помощник референта директора Православной гимназии им. прп. Сергия Радонежского, 141300, Московская обл., Сергиев Посад, ул. Клубная, д. 26а, gweharall@gmail.com
Для цитирования: Богословский диалог православных и антихалкидонитов (прошлое — настоящее — будущее): вклад Святой Горы Афон. Часть 1: Предисловие. Введение, гл. 1, пп. 1–3 / перевод с новогреческого, предисловие и комментарий М. А. Вишняка // Библия и христианская древность. 2019. T. 1. № 2. С. ???. doi: 000000
Аннотация
Вниманию русскоязычного читателя предлагается первая часть перевода с новогреческого на русский язык книги Ὁ Θεολογικός Διάλογος Ὀρθοδόξων καί Ἀντιχαλκηδονίων (παρελθόν — παρόν — μέλλον): Μία ἁγιορειτική συμβολή. Ἅγιον Ὄρος: Ἱερά Μονή Ὁσίου Γρηγορίου, 2018 (841 σ.). Это издание посвящено богословскому диалогу между Православной Церковью и антихалкидонитами и включает в себя все тексты соответствующей тематики, составленные на Святой Горе Афон в период 1991–2015 гг. Настоящая публикация включает перевод предисловия архим. Христофора, игумена монастыря Григориат, и часть введения (Гл. 1, пп. 1–3). Перевод снабжён также предисловием переводчика, в котором кратко изложена история богословского диалога, цель издания и его перевода на русский язык, которая заключается в содействии плодотворному и согласному со Священным Преданием воссоединению антихалкидонитов с Церковью.
Ключевые слова: антихалкидониты, нехалкидониты, дохалкидониты, восточные церкви, монофизитство, Севир Антиохийский, свт. Кирилл Александрийский, Халкидонский Собор, христология.
Источники
Athanasius Alexandrinus. Epistula ad Epictetum // PG. Т. 26. Col. 1049–1060. Рус. пер.: Творения иже во святых отца нашего Афанасия Великого, Архиепископа Александрийского. М.: Издательство СТСЛ, 21903. Ч. 3. С. 290–302.
Gregorius Nazianzenus. Epistula 101 (Ad Cledonium I) // PG. Т. 37. Col. 176–193.
Cyrillus Alexandrinus. Epistula 17 (Ad Nestorium III) // ACO. T. I. Vol. 1. Pars 1 / ed. E. Schwartz. Berlin: De Gruyter, 1927. P. 33–42. Рус. пер.: ДBC. Т. 1. Казань, 31910. С. 191–199.
Cyrillus Alexandrinus. Epistula 45 (Ad Successum I) // ACO. T. I. Vol. 1. Pars 6 / ed. E. Schwartz. Berlin: De Gruyter, 1928. P. 151–157. Рус. пер.: Кирилл Александрийский, свт. Два послания к Суккенсу, епископу Диокесарийскому / пер. с др.-греч., предисл. и примеч. иеромонаха Феодора (Юлаева) // БВ. 2010. №10. С. 17–24.
Doctrina Patrum // Doctrina Patrum de incarnatione Verbi / hrsg. von F. Diekamp. Münster: Aschendorff, 1907.
Dositheus Hierosolymitanus. Δωδεκάβιβλος // Δοσίθεος, πατριάρχης Ἱεροσολύμων. Ἱστορία περί τῶν ἐν Ἱεροσολύμοις πατριαρχευσάντων διηρημένη ἐν δώδεκα βιβλίοις ἄλλως καλουμένη Δωδεκάβιβλος Δοσιθέου. Βιβλία A’−IB’. Θεσσαλονίκη: Ἔκδ. Οἶκος Βασ. Ρηγοπούλου, 1982−1983.
Epiphanius Constantiensis. Ancoratus // Epiphanius. Bd 1: Ancoratus und Panarion / hrsg. von K. Holl. Leipzig: Hinrichs, 1915. (GCS; Bd. 25). S. 1–150.
Epiphanius Constantiensis. Panarion (Adversus haereses) // Epiphanius. Bd 2: Panarion (haer. 34-64) / hrsg. von K. Holl. Leipzig: Hinrichs, 1922. (GCS; Bd. 31).
Flavianus Constantinopolitanus. Epistula ad Leonem papam // ACO. T. II. Vol. 1. Pars 1 / ed. E. Schwartz. Berlin: De Gruyter, 1933. P. 36–37. Рус. пер.: ДBC. Т. 3. Казань, 1908. С. 18–19.
Gregorius Palamas. Confessio // Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ ἅπαντα τὰ ἔργα. Τ. 4: Ἐπιστολαί / ὑπ. Π. Χρήστου. Θεσσαλονίκη: Πατερικαί Ἐκδόσεις «Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς», 1983. (ΕΠΕ; τ. 63). Σ. 438–451.
Gregorius Palamas. De hesychastis // Γρηγορίου Παλαμᾶ ἅπαντα τά ἔργα. Τ. 2: Λόγοι ὑπέρ τῶν ἱερῶς ἡσυχαζόντων / ἐκδ. Π. Χρήστου. Θεσσαλονίκη, Πατερικαί Ἐκδόσεις «Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς», 1982. (ΕΠΕ; τ. 54).
Joannes Chrysostomus. In epistulam II ad Timotheum homiliae 1–10 // PG. T. 62. Col. 599–662.
Joannes Damascenus. Contra Jacobitas // Ἰωάννου τοῦ Δαμασκινοῦ Ἅπαντα τὰ ἔργα. Τ. 4. Δογματικά. Θεσσαλονίκη, 1990. (ΕΠΕ; τ. 106). Σ. 342–459. Рус. пер.: Творения преподобного Иоанна Дамаскина. Христологические и полемические трактаты. Слова на богородичные праздники / пер. и комм. свящ. Максима Козлова, Д. Е. Афиногенова. М.: «Мартис», 1997. С. 154–191.
Joannes Zonaras. Epitome historiarum // Ἰωάννης Ζωναρᾶς. Ἐπιτομή Ἱστοριῶν / ἔκδ. Ἰ. Γρηγοριάδης. Αθήνα: Κανάκη, 1995–1999. (Κείμενα Βυζαντινῆς Ἱστοριογραφίας; τ. 1–3).
Leontius Hierosolymitanus. Contra monophysitas // PG. Τ. 86. Col. 1769–1901.
Matthaeus Vlastarus. Σύνταγμα κατά στοιχείον // Σύνταγμα τῶν θείων καί ἱερῶν κανόνων / ἔκδ. Γ. Α. Ῥάλλης, Μ. Ποτλῆς. Ἀθῆναι: Τυπογρ. τῆς Αὐγῆς, 1859. Τ. 6
Maximus Confessor. Tomus dogmaticus ad Marinum diaconum // PG. Τ. 91. Col. 69–89.
Μελέτιος Πηγᾶς. Ἐπιστολή ΠΗ΄ (τῷ Μελέκῃ Σακάτ) / ἔκδ. Μεθόδιος, μητροπ. Ἀξώμης // Ἐκκλησιαστικός Φάρος. 1972. T. 54. Tεῦχ. II–III. Σ. 383–384.
Philotheus Constantinopolitanus. Confessio fidei // Ἀραμπάτσης Χ. Ἡ Ὁμολογία πίστης τοῦ Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Φιλοθέου Κοκκίνου // Ἐπιστημονική Ἐπετηρίδα Θεολογικῆς Σχολῆς (νέα σειρά), Τμῆμα Θεολογίας. Θεσσαλονίκη, 2000. Τ. 10. Σ. 1–33.
Photius Constantinopolitanus. Encyclios epistola // Καρμίρης Ἰ. Τά Δογματικά καί Συμβολικά Μνημεῖα τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας. Ἀθῆναι, 1960. Τ. 1. Ἔκδ. 2. Σ. 321–330. Рус. пер.: Святитель Фотий, патриарх Константинопольский. Окружное послание / пер. П. В. Кузенкова// Альфа и Омега. 1999. № 3 (21). С. 85–102.
Максим Грек. Слово на арменское зловерие // Сочинения преподобного Максима Грека, изданные при Казанской духовной академии. Казань: Тип. губернского правления, 1859. Ч. 1. С. 169–180.
Ύλη
A Patristic Greek Lexicon / ed. G.W.H. Lampe. Oxford: Clarendon Press, 1961.
Ἅγιος Μάξιμος ὁ Γραικός, ὁ Φωτιστής τῶν Ρώσων. Αθήνα: Ἐκδ. Ἁρμός, 1991.
Ἀθανάσιος ὁ Πάριος. Ἐπιτομή τῶν θείων τῆς πίστεως δογμάτων. Λειψία: Breitkopf & Härtel, 1806.
Avgustin Nikitin, archim. Bishop Porfiriy Uspensky and the Ancient Oriental Churches (For the Centenary of His Demise) // The Dialogue Between the Eastern Orthodox and Oriental Orthodox Churches / ed. by C. Chaillot. Volos: Volos Academy Publications, 2016. P. 498–508.
Βαρέλλα Ε. Διορθόδοξοι καί Οἰκουμενικαί σχέσεις τοῦ πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως κατά τόν Κ΄ αἰῶνα. Θεσσαλονίκη: Πατριαρχικόν Ἵδρυμα Πατερικῶν Μελετῶν, 1994. (Ἀναλέκτα Βλατάδων; τ. 58).
Γεώργιος, μητροπ. πρώην Νευροκοπίου. Ἡ ἕνωσις τῆς Κοπτικῆς Ἐκκλησίας μετά τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας εὐχερής (Μελέτη ἱστορική, δογματική, κανονική). Θεσσαλονίκη, 1952.
Γρηγόριος, μητροπ. Χίου τοῦ Βυζαντίου. Περί ἑνώσεως τῶν Ἀρμενίων μετά τῆς Ἀνατολικῆς ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Κωνσταντινούπολις, 1871.
Δανιήλ Κατουνακιώτης. Ἐξ ἐρήμου διατυπώσεις. Ἅγιον Ὄρος: Ἔκδ. Μοναστικῆς Ἀδελφότητος Δανιηλαίων, 1985. Τ. 5.
Does Chalcedon Divide or Unite? Towards Convergence in Orthodox Christology / ed. by P. Gregorios, W. H. Lazareth, N. Α. Nissiotis. Geneva: WCC, 1981.
Ἡ 1500ή Ἐπέτειος τῆς ἐν Χαλκηδόνι Ἁγίας Δ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, Πατριαρχική καί Συνοδική Ἐγκύκλιος // Ὀρθοδοξία. Κωνσταντινούπολις, 1951. Τ. 26.
Ἱερά Κοινότης Ἁγίου Ὄρους. Παρατηρήσεις περί τοῦ Θεολογικοῦ Διαλόγου Ὀρθοδόξων καί Ἀντιχαλκηδονίων. Ἀπάντησις εἰς κριτικήν τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Ἑλβετίας κ. Δαμασκηνοῦ // Ὁ Θεολογικός Διάλογος Ὀρθοδόξων καί Ἀντιχαλκηδονίων (παρελθόν — παρόν — μέλλον): Μία ἁγιορειτική συμβολή. Ἅγιον Ὄρος: Ἱερά Μονή Ὁσίου Γρηγορίου, 2018. Σ. 239–333.
Καρμίρης Ἰ. Αἱ ἀρχαῖαι ἀντιχαλκηδόνειοι ἐκκλησίαι τῆς Ἀνατολῆς καί ἡ βάσις τῆς ἐπανενώσεως αὐτῶν μετά τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας // Θεολογία. 1964. Τ. 35. Τεῦχ. 4. Σ. 562–580; 1965. Τ. 36. Τεῦχ. 1. Σ. 73–93. Τεῦχ. 2. Σ. 204–254. Τεῦχ. 3. Σ. 392–435. Τεῦχ. 4. Σ. 549–579; 1966. Τ. 37. Τεῦχ. Σ. 14–31.
Καρμίρης Ἰ. Σχέσεις Ὀρθοδόξων καί Ἀρμενίων, καί ἰδίως ὁ κατά τόν ΙΒ΄ αἰῶνα θεολογικός διάλογος μεταξύ αὐτῶν // Ἐπιστημονική Ἐπετηρίς Θεολογικῆς Σχολῆς Ἀθηνῶν. 1968. Τ. 16. Σ. 325–417.
Καρμίρης Ἰ. Περί τόν Διάλογον μεταξύ Ὀρθοδόξων καί ἑτεροδόξων (Α΄ Διάλογος μετά τῶν ἀρχαίων Ἀνατολικῶν Ἐκκλησιῶν) // Ἐκκλησιαστικός Φάρος. 1972. Τ. 54. Τεῦχ. 2–3. Σ. 218–222.
Λουκᾶς Γρηγοριάτης, ἱερομ. Διόσκορος καί Σεβῆρος, οἱ ἀντιχαλκηδόνιοι αἱρεσιάρχαι (κριτική δύο διδακτορικῶν διατριβῶν) // Ὁ Θεολογικός Διάλογος Ὀρθοδόξων καί Ἀντιχαλκηδονίων (παρελθόν — παρόν — μέλλον): Μία ἁγιορειτική συμβολή. Ἅγιον Ὄρος: Ἱερά Μονή Ὁσίου Γρηγορίου, 2018. Σ. 393–566.
Λουκᾶς Γρηγοριάτης, ἱερομ. Θεολογικαί παρατηρήσεις ἐπί τεσσάρων εἰσηγήσεων τοῦ Μητροπολίτου Δαμιέττης κ. Bishoy περί τῶν Κοινῶν Δηλώσεων τοῦ Θεολογικοῦ Διαλόγου Ὀρθοδόξων καί Ἀντιχαλκηδονίων // Ὁ Θεολογικός Διάλογος Ὀρθοδόξων καί Ἀντιχαλκηδονίων (παρελθόν — παρόν — μέλλον): Μία ἁγιορειτική συμβολή. Ἅγιον Ὄρος: Ἱερά Μονή Ὁσίου Γρηγορίου, 2018. Σ. 567–592.
Μεθόδιος, μητροπ. Ἀξώμης. Ἀλεξάνδρεια — Ἐτσμιατζίν // Abba Salama. 1976. T. 7. Σ. 5–35.
Μελέτιος (Καλαμαράς), μητροπ. Νικοπόλεως. Ἡ Πέμπτη Οἰκουμενική Σύνοδος. Ἀθῆναι, 1985.
Πολύκαρπος (Ψωμιάδης), ἀρχίμ. Ἡ Ἀρμενική Ἐκκλησία ἐξ ἐπόψεως Ὀρθοδόξου. Κωνσταντινούπολις, 1911.
Ὁ Θεολογικός Διάλογος Ὀρθοδόξων καί Ἀντιχαλκηδονίων (παρελθόν — παρόν — μέλλον): Μία ἁγιορειτική συμβολή. Ἅγιον Ὄρος: Ἱερά Μονή Ὁσίου Γρηγορίου, 2018.
Σίσκος Γ. Τό ἑρμηνευτικό πλαίσιο τῆς Χριστολογίας τοῦ ἁγ. Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ. Θεσσαλονίκη, 2014. (Κέντρο βυζαντινῶν ἐρευνῶν; τ. 61).
The Dialogue Βetween the Eastern Orthodox and Oriental Orthodox Churches / ed. by C. Chaillot. Volos: Volos Academy Publications, 2016.
Towards Unity: The Theological Dialogue between the Orthodox and the Oriental Orthodox Churches / ed. by C. Chaillot, A. Belopopsky. Geneva, 1998.
Χρυσόστομος (Κωνσταντινίδης), μητροπ. Μύρων. Αἱ ἐν Kottayam τῶν Ἰνδιῶν θεολογικαί συνομιλίαι μεταξύ «Συρορθοδόξων» τοῦ Μαλαμπάρ καί ὀρθοδόξων θεολόγων καί ἡ ἐπί τῇ εὐκαιρίᾳ δημοσιευθεῖσα Κοινή Ἔκθεσις // Χρυσόστομος (Κωνσταντινίδης), μητροπ. Μύρων. Ὀρθόδοξοι Κατόψεις. Κατερίνη: Τέρτιος, 1991. Τ. 3. Σ. 105–129.
Χρυσόστομος (Κωνσταντινίδης), μητροπ. Μύρων. Τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον καί ὁ αὐτοκράτωρ τῆς Αἰθιοπίας Χαϊλέ Σελασσιέ ὁ Α΄ // Abba Salama. 1976. T. 7. Σ. 36–59.
Χρυσόστομος (Κωνσταντινίδης), μητροπ. Μύρων. Ὀρθόδοξοι Κατόψεις. Κατερίνη: Τέρτιος, 1991. Τ. 3.
Van Loon H. The Dyophisite Christology of Cyril of Alexandria. Leiden; Boston: Brill, 2009. (Supplements to Vigiliae Christianae; vol. 96).
Августин (Никитин), архим. Вопросы христианского единства в деятельности Петербургской — Ленинградской Духовной школы // Богословские труды [БТ]. Сборник, посвящённый 175-летию Ленинградской духовной академии. М.: Изд. МП, 1986.
Богословский диалог между Православной церковью и Восточными православными церквами / сост. и ред. К. Шайо. Пер. с англ. М.: Библейско-богословский институт св. апостола Андрея, 2001.
Феодор (Юлаев), иером. Монофизитство // ПЭ. М.: ЦНЦ «Православная энциклопедия», 2017. Т. 46. С. 679–697.
Давыденков О., иер. Христологическая система Севира Антиохийского: Догматический анализ. М.: Изд-во ПСТГУ, 2007.
Ларше Ж.-К. Христологический вопрос (по поводу проекта соединения Православной Церкви с Дохалкидонскими Церквами: нерешённые богословские и экклезиологические проблемы) / пер. с франц. иером. Саввы (Тутунова) // Богословские труды [БТ]. 2007. Вып. 41. С. 144–211.
Порфирий (Успенский), архим. Вероучение, чиноположение и правила церковного благочиния египетских христиан (коптов). СПб: типогр. Императорской Академии наук, 1856.
Сперанская Е. С. Диалоги богословские Русской Православной Церкви // ПЭ. М.: ЦНЦ «Православная энциклопедия», 2006. Т. 14. С. 604–618.
The Theological Dialogue Between the Orthodox and the Non-Chalcedonians (Past — Present — Future): An Athonite Critique. Part 1: Prologue. Introduction, ch. 1, nn. 1–3
Translated from the Modern Greek, Foreword and Commentary
Mikhail A. Vishnyak, PhD in Theology, St. Sergius of Radonezh Orthodox Gymnasium, Executive Assistant to Head of School, 26а Clubnaya, Sergiev Posad 141300, Russia, gweharall@gmail.com
For citation: “The Theological Dialogue Between the Orthodox and the Non-Chalcedonians (Past — Present — Future): An Athonite Critique. Part 1: Prologue. Introduction, ch. 1, nn. 1–3”. Translated from the Modern Greek, Foreword and Commentary by Mikhail A. Vishnyak. Bible and Christian Antiquity, vol. 1, no. 2, 2019, pp. ???. (In Russian) doi: 00000
Abstract. The Russian-speaking reader is presented with the first part of the translation into Russian from the modern Greek of the book Ὁ Θεολογικός Διάλογος Ὀρθοδόξων καί Ἀντιχαλκηδονίων (παρελθόν — παρόν — μέλλον): Μία ἁγιορειτική συμβολή. Ἅγιον Ὄρος: Ἱερά Μονή Ὁσίου Γρηγορίου, 2018 (841 p.). This edition is devoted to the Theological Dialogue between the Orthodox Church and the non-Chalcedonians and includes all texts of the relevant topics, published on the Holy Mount Athos in the period 1991–2015. This publication includes a translation of the Prologue of archim. Christophoros, the abbot of the monastery of St. Gregory, and a part of the Introduction (Chapter 1, paragraphs 1–3). The translation is also provided with a preface of the translator, which summarizes the history of the Theological Dialogue, the purpose of the publication and its translation into Russian, which is to contribute to the fruitful and consistent with the Holy Tradition reunification of the non-Chalcedonians with the Church.
Keywords: anti-Chalcedonians, non-Chalcedonians, pre-Chalcedonians, Oriental Churches, monophysitism, Severus of Antioch, Cyril of Alexandria, Council of Chalcedon, christology.